Cele małżeńskie w małżeństwie kościelnym

Cel małżeński jakim jest dobro małżonków ( bonum coniugum) konkretyzuje się w w wspólnych relacjach bez których nie zaistniałaby wspólnota1. Według Sztychmilera2, cel jakim jest dobro małżeństwa to m.in. obowiązek nawiązania głębokich międzyosobowych relacji małżeńskich. Zaprzeczeniem zdolności, jest niezdolność do ofiarności wobec współmałżonka, niezdolność do postawy altruistycznej – taka postawa wymaga dojrzałości. Osoby o dojrzałej osobowości są zdolni do stworzenia wspólnoty małżeńskiej całego życia i potem postępować tak, aby ją stale umacniać3. Według Cymbały4 zbudowanie wspólnoty całego życia to zdecydowanie najczęściej występujący istotny obowiązek – przytaczany i analizowany przez sędziów rotalnych w swoich wyrokach.

Podstawową cechą określającą istotę obowiązków małżeńskich jest ich wzajemność, oboje małżonkowie, mają takie same prawa i obowiązki, które mają prawo, aby od siebie ich wymagać. Obowiązki są niezmienne, ciągłe i nie mogą być odwołane. Opisywane kwestie zostały określone w kan. 1135 k.p.k, który stanowi, że każdemu z małżonków przysługują takie same obowiązki i prawa w kwestii wspólnoty małżeńskiej5.

Każda osoba domniemywa się, że jest zdolna do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich a sytuacje, występowania niezdolności należy traktować, jak coś wyjątkowego6. Określona wyjątkowość może powodować istotne odstępstwa od normalnego stanu psychicznego nupturienta, w czasie zawierania małżeństwa. Prawodawca w kanonie 1095 n.3 przedstawił ogólny zapis, jako przyczyny niezdolności natury psychicznej, jednak istotne jest zaznaczenie, że muszą to być przyczyny natury psychicznej. Definicję natury psychicznej można identyfikować jako przyczyny mające związek z psychiką, czyli wszelakie odstępstwa od normalnego stanu psychiki7.

Nupturienci, którzy nie są w stanie wypełnić w sposób prawidłowy istotnych obowiązków małżeńskich – nie mogą być dopuszczone do małżeństwa8. Opis dotyczy wszystkich istotnych obowiązków małżeńskich, ponieważ jeśli zaistnieje sytuacja, kiedy występuje niezdolność podjęcia chociażby jednego – skutkuje takie działanie nieważnym wyrażaniem zgody małżeńskiej. Jednak bardzo istotna jest zasada analityczna, ponieważ anomalia psychiczna czy też osobowościowa, nigdy w sposób jednoznaczny nie wskazuje na niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Niezbędnym jest wykazanie w postępowaniu negatywnego oddziaływania anomalii psychicznej na postępowanie, dotyczące wypełnienia istotnych obowiązków małżeńskich9.

W powyższych zobowiązań klaruje się obraz małżeństwa jako zobowiązania całego życia ukierunkowanego na współdziałanie w kierunku budowy dobra wspólnego małżonków w konsekwencji działanie stron w oparciu o zrodzenie potomstwa. Jedność i nierozerwalność wspólnoty to niezbędny warunek umożliwiający współdziałanie w małżeństwie w sposób niezakłócony. W związku z tym do realizacji wartości życia małżeńskiego jest niezbędna zdolność psychiczna, która ukierunkuje małżonków na potrzebę realizacji wspólnej płaszczyzny porozumienia w konsekwencji strony będą wspólnie ze sobą współdziałały.

1 Dzięga A. Wpływ zaburzeń osobowości na kanoniczną zdolność osoby do zawarcia małżeństwa. Słowo wstępne. W: Dzięga A, Greszata M, red. Kościelne prawo procesowe. Materiały i studia, t. II. Lublin: Wyd KUL 2002, s. 7–9.
2 Sztychmiler R. Istotne obowiązki małżeńskie. Warszawa: Wyd ATK 1997.
3 Góralski W. Zgoda małżeńska jako akt konstytuujący małżeństwo. W: Góralski W, Dzierżon G, red. Niezdolnośćkonsensualna do zawarcia małżeństwa kanonicznego. Warszawa: Wyd. Uniwersyt. Kard. Stefana Wyszyńskiego 2001, s. 21–58.
4 Cymbała J. Istotne obowiązki małżeńskie i przyczyny niezdolności do ich podjęcia w wyrokach Roty Rzymskiej z lat 1983–1992 wydanych na podstawie kan. 1095 nr 3 kodeksu prawa kano-nicznego, opublikowanych w „Decisiones”, Olsztyn 2002. 5 Sztychmiler R. Istotne obowiązki małżeńskie. Warszawa: Wyd ATK 1997.
6 Sztychmiler R. Istotne obowiązki małżeńskie. Warszawa: Wyd ATK 1997.
7 Sztychmiler R. Istotne obowiązki małżeńskie. Warszawa: Wyd ATK 1997.
8 Sztychmiler R. Istotne obowiązki małżeńskie. Warszawa: Wyd ATK 1997.
9 Majchrzak Z, Ciszewski L, Cynkier P. Osobowość nieprawidłowa (makiaweliczna) jako możliwa przyczyna niezdolności do zawarcia ważnego małżeństwa. Opis przypadku. Post. Psychiatr. Neurol. 2000; IX, supl. 1 (9): 175–184.