Autor: Rafał Kornat – mgr prawa, mgr prawa kanonicznego, ukończone, studia podyplomowe z Administracji i Sądownictwa Kościelnego, ukończone 4 letnie studia doktoranckie z prawa kanonicznego, a także posiada ukończone 4 letnie studia doktoranckie z prawa. Rafał KORNAT jako adwokat kościelny został mianowany przez Prymasa Polski Jego Ekscelencję abp Wojciecha Polaka. Autor jest właścicielem KANCELARII PRAWA KANONICZNEGO I PRAWA KORNAT.

Streszczenie: Jako adwokat kościelny, chciałbym zaprezentować postulat, dotyczący możliwości wprowadzenia obowiązkowego udziału adwokata kościelnego w procesie o nieważność małżeństwa kościelnego Celem artykułu nie jest wyjaśnienie całościowej regulacji dotyczącej statusu prawnego adwokata kościelnego. Tekst zawiera wybiórcze i korzystne dla instytucji adwokata kościelnego unormowania, które mogą skłonić władze kościelne do rozważań na temat wprowadzenia tzw. przymusu adwokackiego.

W Kościele łacińskim, zostały uregulowane zasady postępowania w sprawie udziału adwokata kościelnego w procesie o nieważność małżeństwa i według mojej oceny są to regulacje nadzwyczaj przejrzyste i zasadne. Jednak większość spraw o nieważność małżeństwa jest prowadzonych bez udziału adwokata. Przymus adwokacki funkcjonuje w różnym zakresie w różnych systemach prawnych. Zapewnia (przynajmniej teoretycznie) większy profesjonalizm w zachowaniu strony. Celem wprowadzenia regulacji procesowej w postaci obowiązkowego udziału adwokata w procesie o nieważność małżeństwa, jest potrzeba zapewnienia stronom stałej asysty procesowej. Przymus adwokacki w procesie o nieważność małżeństwa kościelnego, przyczyniłby się do zminimalizowania błędów procesowych, które nieświadomie wykonują strony, nie znając dowodowych założeń, odnośnie do określonych przesłanek prawnych w prawie kanonicznym. Strona wnioskując o proces kościelny powinna właściwie przeanalizować znaczenie przytaczanych argumentów prawnych, które w praktyce dotyczą dowodzenia w zakresie problematyki – przedstawianej na podstawie tytułu prawnego. Większość osób rozpoczynających proces kościelny o nie ważność małżeństwa – nie mylić z rozwodem kościelnym, postępuje w taki sam sposób jak przy rozwodzie cywilnym, próbując za wszelką cenę, udowodnić winę strony przeciwnej lub określić rozkład pożycia małżeńskiego. Gdyby w kodeksie prawa kanonicznego nastąpiła zmiana i zaistniałby możliwość przedstawienia wniosku o postępowanie o rozwód kościelny – w takiej sytuacji mielibyśmy możliwość przedstawienia krótkich informacji na temat aspektów ujawnionej problematyki w kontekście różnicy charakterów występujących po obu stronach. Małżeństwo w Kościele katolickim jest sakramentem, w związku z tym wprowadzenie instytucji rozwodowej byłoby w sprzeczności z doktryną kościelną. Nie jest zwolennikiem populizmu, dlatego należy pamiętać, że proces kościelny nie jest i nigdy nie powinien być określany, jako rozwód kościelny. Rozpoczynając proces o nieważność małżeństwa, mamy przed sobą trudniejsze zadanie niż realizacja obowiązków procesowym, które występują w postępowaniu o rozwód. Przede wszystkim, musimy udowodnić problematykę – najczęściej emocjonalną, czyli psychiczną np. 1095 n.3 – która określa m.in. błędy wychowawcze, które w rodzinie generacyjnej mogły wpłynąć na niewłaściwe ukształtowanie osobowości strony. Opisując problematykę osobowościową, mamy przed sobą świadomość tego, że zobowiązani jesteśmy do udowodnienia w procesie kanonicznym, w pewnym sensie związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy np. wychowaniem się pozwanego w rodzinie „patologicznej” a nabiciem cech niewłaściwych przez stronę, które powielała podobne problemy w swoim małżeństwie – niejako nieświadomie realizując „z góry zaprogramowany” schemat działania w relacjach osobowych z drugą stroną w ich związku małżeńskim. Faktycznie powinniśmy potwierdzić na podstawie faktów, które można zinterpretować na korzyść logiki przyczynowo – skutkowej, że dana osoba pozwana weszła w związek małżeński z określonym predyspozycjami osobowościowymi, które w formie radykalnej ujawniły się w życiu małżeńskim stron, jednocześnie sytuacje problemowe  –  muszą doprowadzić do niemożności kontynuacji związku małżeńskiego ze względu na częstotliwość działania dezintegrującego, charakter wysokiej ciężkości i określony stopień niemożności zmiany – poprawy swojego postępowania pomimo np. deklaracji pracy nad sobą. Powyższy przykładem jest dowodem na posiadanie poważanego problemu osobowościowego o którym strona przed małżeństwem nie mogła się dowidzieć lub posiadała pewne przypuszczenia – symptomy, jednak nie była w stanie określić późniejszego „rozwoju objawów zaburzonych” uaktywnianych np. poprzez typowe stałe zadania lub obowiązki małżeńskie np. poprawna realizacja odpowiedzialności emocjonalnej w związku małżeńskim, inny przykład, który może określić niedyspozycje strony to narodziny dziecka i związku z tym niezbędne jest ujawnienie właściwych potrzeb realizacyjnych w kontekście posiadanych predyspozycji osobowościowych. 

Celem publikacji jest przedstawienie czynności adwokackich, które w założeniu przyczyniają się do gwarancji poprawności w działaniach strony procesowej przed Trybunałem kościelnym. W sposób ogólny przestawiona została instytucja adwokata kościelnego w oparciu o KPK/83¹. Poruszona została kwestia utworzenia rady ds. sprawozdań adwokackich, która to rada weryfikowałaby działalność adwokatów kościelnych, występujących w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

WSTĘP

Temat dotyczący przymusu adwokackiego, nie jest Kodeksowi Prawa Kanonicznego obcy. Powołanie adwokata w procesie karnym jest obowiązkowe na podstawie kan. 1481 § 2².  Jeśli chodzi o proces sporny o nieważność małżeństwa, takiego przymusu nie ma. Poprzez przymus postępowanie adwokata dotyczyłoby obowiązków, które obecnie są realizowane zgodnie z KPK/83. Sama forma działalności adwokata, się nie zmienia, jednak przymus spowoduje obligatoryjność uczestnictwa adwokata w procesach o stwierdzenie nieważność małżeństwa. W artykule rozważam kwestię wprowadzenia przymusu adwokackiego, jako postulat do regulacji prawnej.

Przymus adwokacki w procesie o nieważność małżeństwa jest zagadnieniem pomijanym przez kanonistów. Najczęściej omawianym tematem w tym kontekście, jest zapis kodeksowy dotyczący możliwości powołania adwokata z wyboru, w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa na podstawie kan. 1481 – § 1³. Jednak z praktyki można zaobserwować, że prowadzone sprawy z pomocą adwokata z wyboru należą do rzadkości, a wynika to niewiedzy stron procesowych, jak również z przekonania, że proces kościelny jest traktowany jak rozwód cywilny, który na zgodne oświadczenie stron można z łatwością otrzymać.

1. Instytucja adwokata kościelnego w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku

Aktualnie kwestię udziału adwokata w procesie kanonicznym określa Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku promulgowany 25 stycznia 1983 roku. Jeśli chodzi o instrukcję ,,Dignitas Connubií” przepisy w niej zawarte, również określają udział adwokata w procesie małżeńskim. Wiele norm z poprzedniego Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku, zostało zachowanych w Kodeksie z 1983 roku.

Ogromny wpływ na reformę procedury kanonicznej, w tym również uczestnictwa adwokata w procesach, wywarły postulaty Soboru Watykańskiego II. Zadanie adwokata, które łączy się z urzędem w prawie kanonicznym oddaje łacińskie słowo munus. W języku łacińskim oznacza ono obowiązek, zobowiązanie, urząd, zadanie do spełnienia, służbę lub pracę. Niekiedy tłumaczone jest, jako powinność publicznego sprawowania urzędu lub funkcji. Obecnie przepisy określające urząd są rozumiane w znaczeniu szerokim, odnoszą się do wszystkich, którzy ten urząd spełniają niezależnie od miejsca i okoliczności. Poprzez takie rozumienie urzędu, nastąpiło dowartościowanie każdej funkcji, spełnianej w Kościele, nie tylko przez osoby duchowne. Funkcje spełniane są przez człowieka, który otrzymał urząd od kompetentnej władzy, dlatego prawa i obowiązki musza być określone dekretem, który go ustanawia, a jednocześnie nadaje⁷.

W Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku na oznaczenie instytucji adwokata zostaje użyty termin patronus, czyli obrońca. Potrzeba występowania adwokatów oraz konieczność powołania zespołów adwokatów kościelnych wynika z wprowadzonej do nowego kodeksu normy kan. 1490 zobowiązującej każdy trybunał do ustanowienia „stałych obrońców”, którzy pełniliby zadania adwokata lub pełnomocnika w szczególności w sprawach małżeńskich, dla stron, które chciałyby ich wybrać⁸. 

W KPK/ 83 nie wspomina się, kto ustanawia stałych obrońców sądowych. Wydaje się, że kompetentni do tego są: biskup diecezjalny, jego wikariusz sądowy, a dla trybunału między diecezjalnego –  zespół biskupów diecezjalnych, którym ten trybunał służy, albo biskup przez nich upoważniony do kierowania trybunałem⁹. Adwokat bardzo często błędnie utożsamiany jest z pełnomocnikiem procesowym. Urzędy te są odrębnymi instytucjami prawnymi. Pojęcie „pełnomocnik” pochodzi od łacińskiego słowa procuratio.

Oznacza: mieć staranie o kogoś lub coś, załatwiać lub prowadzić czyjąś sprawę z polecenia¹⁰. Tak, więc terminem pełnomocnik określa tego, kto w imieniu i zastępstwie jakiejś osoby, na podstawie otrzymanego od niej upoważnienia, spełnia w sądzie czynności procesowe. Pełnomocnik reprezentuje i jednocześnie zastępuje stronę w procesie. Kodeks Prawa Kanonicznego z roku 1917 zawarł w jednym rozdziale zarówno normy dotyczące pełnomocnika procesowego jak i adwokata. Prawodawca zamieścił je w rozdziale: De procuratoribus ad lites et advocatis. W Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku przepisy te znajdują się w rozdziale II Księgi VII. Regulacja prawna dotycząca tych dwóch instytucji procesowych jest taka sama. Strona swoją decyzją wprowadza do procesu zarówno swojego adwokata jak i pełnomocnika. Nie ma żadnych przeszkód, aby, jedna osoba była pełnomocnikiem i adwokatem w tym samym procesie i na rzecz tej samej strony¹¹.

Według aktualnej normatywy prawnej według KPK/83, strona cieszy się swobodą w wyborze adwokata. Stronie przysługuje prawo ustanowienia równocześnie kilku adwokatów¹². Obligatoryjnie adwokata należy ustanowić w sprawie karnej, w sprawie spornej, jeśli chodzi o małoletnich i w momencie, kiedy jest zagrożone dobro publiczne z wyjątkiem spraw małżeńskich¹³. W Kodeksie prawa kanonicznego z 1983 roku pozostały bez zmian, w stosunku do ustawodawstwa wcześniejszego, wymagania, które są stawiane kandydatom do adwokatury kościelnej, w zakresie nienaruszonej sławy, wyznania katolickiego, doktoratu z prawa kanonicznego, bądź biegłości w zakresie prawa kanonicznego a także zatwierdzenia przez biskupa diecezjalnego¹⁴. W kan. 1483 postawiono dwa wymagania odnoszące się do adwokatów, aby był pełnoletni i nienaruszonej sławy. Nie ma ograniczeń, co do ich stanu i płci. Tak, więc, adwokatem w sądzie kościelnym może być, duchowny lub świecki, mężczyzna lub kobieta¹⁵.

Oprócz norm wspólnych dla pełnomocników i adwokatów, oraz zapisów określających konieczność lub potrzebę udziału adwokatów, w KPK/ 83 zamieszczono normy określające sposób powoływania adwokatów oraz ich weryfikowania, zwłaszcza poprzez sprawdzanie ich przygotowania i autentyczności zlecenia. Jak wyżej było wspomniane, aby adwokat kościelny mógł ważnie orędować w sprawie w sądzie, przed objęciem swoich obowiązków, musi uzyskać zatwierdzenie. Także przed podjęciem zadania ma obowiązek złożyć w trybunale autentyczne zlecenie mandatum authenticum¹⁶, które ma być sporządzone w formie- pisemnej i włączone do akt sprawy. Zlecenie ma zawierać własnoręczny podpis strony procesowej, potwierdzony przez proboszcza lub notariusza. Dopuszcza się również zlecenie dzielone ustnie na posiedzeniu sądu, pod warunkiem, ze odpowiednie oświadczenie strony zostało zaprotokołowane¹⁷.
Odwołanie adwokata jest skuteczne, kiedy jest podane do jego wiadomości, a gdy nastąpiło już zawiązanie sporu, należy o odwołaniu powiadomić także sędziego i drugą stronę¹⁸ Kan. 1481 § 1 zawiera normę pomocniczą dla sędziego, dzięki której także w sprawie spornej, może przydzielić stronie adwokata, jeśli uzna jego posługę za stosownie potrzebną. Zachodzić to może np. w sytuacji, gdy strona jest głuchoniema bądź też nie zna języka danego kraju¹⁹. W niektórych sytuacjach, gdy strona nie wybrała adwokata, sędzia dla ochrony sprawiedliwości, może mianować go z urzędu. Powszechnie postuluje się udział adwokata, jako przeciwwagę dla obrońcy węzła²⁰, co znajduje potwierdzenie w zrównaniu ich uprawnień.

Prawodawca rozszerzył uprawnienia względem wcześniejszego Kodeksu z 1917r., jeśli chodzi o adwokata, ma on prawo być obecny podczas przesłuchania stron, świadków i biegłych, posiada też prawo do zapoznania się z aktami sprawy, chociażby nie były ogłoszone na etapie publikacji akt. Adwokat ma prawo zaznajomić się z dowodami przedłożonymi przez strony²¹. Aktualnie adwokat musi być znawcą prawa kanonicznego, co znaczy, że musi być biegłym w prawie. Adwokat zawsze musi działać w interesie dobra osoby, której powierzył swoją posługę, mając na uwadze naukę Kościoła. Obowiązujący Kodeks Prawa Kanonicznego zawiera zapis upoważniający strony do swobodnego wyboru pełnomocnika i adwokata²², strona może także występować i odpowiadać osobiście, chyba, że sędzia uzna posługę pełnomocnika lub adwokata za konieczną²³.

Jeżeli wierni zostaną wezwani przed sąd przez kompetentną władzę, mają być sądzeni z zachowaniem przepisów prawa stosowanych ze słusznością. Trybunały powinny posiadać stałych adwokatów – patronów sądowych, ale jest to jedynie propozycja a nie nakaz prawny²⁴. Dzięki nim strony miałyby zagwarantowaną właściwą obronę. Z tej listy adwokatów, zaakceptowanej przez biskupa diecezjalnego, każda zainteresowana strona miałaby możliwość wybrać tego adwokata, który w jej przeświadczeniu najlepiej będzie bronił jej interesu. Żadne racje faktyczne i prawne nie są wystarczającym argumentem za uniemożliwieniem adwokatowi udziału w procesie kanonicznym²⁵.
Można stwierdzić, że adwokat to osoba posiadająca przepisane i formalnie uznane przez kompetentną władzę kwalifikacje, która na  zlecenie strony procesowej okazuje jej pomoc w sporach prawnych przed sądem, poprzez odwołanie się do przepisów prawa. Strony wynajmujące adwokata mogą zapytać o kwalifikacje prawnika w związku z wykonywanym zleceniem. Zasadnym jest stwierdzenie, że prawodawca kościelny wymaga od adwokatów wysokich kwalifikacji w postaci doktoratu z prawa kanonicznego, ze względu na wieloaspektowość poszczególnych czynności adwokackich  przewidzianych przez prawodawcę kościelnego.

Na poziom zawodowy adwokatów mają wpływ nie tylko dyplomy odbytych studiów magisterskich, czy też uzyskanie stopni naukowych, ale także pewna systematyka działań adwokata, które określają jego stopień  umiejętności i praktycznych zastosowań pranych. Konieczne jest poznanie w praktyce procesu kanonicznego i ciągle uzupełniania znajomość przepisów, doktryny orzecznictwa i jurysprudencji Roty Rzymskiej²⁶.

Adwokat nie jest reprezentantem strony procesowej, ale jej obrońcą. W procesie, a zatem służy jej swoją pomocą techniczną, którą reprezentuje odpowiednie przygotowanie naukowo praktyczne. Zadaniem adwokata powołanego do reprezentacji procesowej strony jest wypełnienie swojego zlecenia poprzez obronę prawa strony procesowej. Adwokat zobowiązany jest zachować w tajemnicy oraz zabezpieczyć przed ujawnieniem lub niepożądanym wykorzystaniem wszystko to, o czym dowiedział się w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Adwokat powinien wykonywać swoje czynności według najlepszej woli i wiedzy, z należytą uczciwością, sumiennością i gorliwością. Korzystnie została unormowana kwestia uczestnictwa adwokata w sprawach małżeńskich. Ustawodawcy kościelnemu zależało na tym, aby każdy zainteresowany mógł uregulować swoje życie sakramentalne. Kościół zachęca sam do tego, aby w sprawach dotyczących stwierdzenia nieważności małżeństwa,  obecność adwokata  była szczególnie aktywna. Dlaczego zatem nie wprowadzić przymus adwokackiego?
Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r., wymaga, aby w niektórych sprawach wystąpił adwokat, a sądy powinny mieć wykazy zatwierdzonych adwokatów. Na liście adwokatów, mogą znajdować się adwokaci, którzy są do dyspozycji stron. Warto przypomnieć, że przymus udziału adwokata w procesie kanonicznym jest niezbędny. Ustalenie listy odpowiednich i dyspozycyjnych adwokatów jest koniecznością²⁷.

2. Dowodzenie nieważności małżeństwa z adwokatem czy bez adwokata?

W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa obowiązują bardzo istotne zasady, dotyczące procedowania zgodnie z przepisem kan. 1060 – „Małżeństwo cieszy się przychylnością prawa, dlatego w wątpliwości należy uważać je za ważne, dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego”²⁸. Związek małżeński uważa się za ważny, dopóki jego nieważność zostanie orzeczona przez wyrok Sądu Kościelnego. Do czasu stwierdzenia nieważności małżonkowie nie mogą zawierać nowych związków.

Możliwość skorzystania z przysługujących wiernym uprawnień na podstawie prawa kanonicznego, dotyczących prawa do obrony, nie będzie realizowana, jeśli strona nie posiada odpowiedniej znajomości przepisów prawa. Dlatego zasadnym jest, aby strona otrzymała stosowną pomoc prawną i mogła skorzystać z tej możliwości w jak najszerszym wymiarze. Gwarantem praktycznego skorzystania z przysługującego stronom prawa do obrony jest instytucja adwokata kościelnego²⁹.

Osoby wnioskujące o proces kościelny, często zgłaszają się do kancelarii  parafialnych, które po rozpadzie związku poprzez otrzymanie rozwodu cywilnego, chcieliby zawrzeć kolejny związek małżeński z osobą, która nie ma przeciwwskazań prawie kanonicznym do zawarcia małżeństwa sakramentalnego. Informacje, jakie może udzielić pracownik trybunału, mogą być nie wystarczające do poznania całości złożonej sytuacji prawnej³⁰.

Zgodnie z przepisem kan. 1526 KPK/83, obowiązek dowodzenia spoczywa na tym, który coś twierdzi, w opisywanym przypadku chodzi nam o stronę powodową, która twierdzi, że jej małżeństwo zostało nieważnie zawarte. Strona zobowiązana jest do tego, aby przedstawić dowody na poparcie swojego roszczenia, a także argumenty, która są analizą problemu małżeńskiego. Adwokat na tym etapie, mógłby właściwe zdiagnozować występowanie problemu małżeńskiego lub jego brak. Strona procesowa, która występuje samodzielnie, często myli proces kościelny z procesem cywilnym, próbuje tendencyjce szukać argumentów często nieprawdziwych, aby orzec winę drugiej strony. Takie działanie strony jest instrumentalnym poszerzaniem zakresu nieważności, co prowadzi do wypaczenia całego procesu .W takiej perspektywie dochodzenie przestaje odgrywać istotną rolę dla strony, liczy się tylko wynik sprawy. Samo poszukiwanie prawdy obiektywnej przez sędziego,  powinno odbywać się przy udziale adwokata.

Zgodnie z dyspozycją kodeksową, sędzia nie może rozpoznać żadnej prośby, jeśli nie zostanie przedstawiona prośba przez tego, kto ma prawo zaskarżyć małżeństwo. Problem pojawia się w momencie, kiedy strona bez zaznajomienia się chociażby ogólnie z powoływanym w skardze tytułem prawnym, próbuje redagować skargę powodową. Skarga powodowa, zawiera wtedy szereg wzajemnych wykluczeń a także argumentów, które nie dotyczą dowodzenia określonej przesłanki prawnej. Takie skargi często zawierają opis emocjonalnego ustosunkowania się strony powodowej wobec oczekiwań, które w związku małżeńskim przez współmałżonkę/a nie zostały zrealizowane. Obecnie, prawie każda skarga o stwierdzenie nieważności małżeństwa, jest przyjmowana do dalszego procedowania zgodnie z założeniem, że w momencie procesu mogą pojawić się dodatkowe okoliczności potwierdzające roszczenie strony powodowej. Sporządzona skarga powodowa, która w większości przypadków nie odzwierciedla właściwej analizy problemu małżeńskiego, dodatkowo brak wiedzy, zrozumienia tytułu prawnego, do tego emocjonalny stosunek do procesu powoduje, że strona skupia się na dowodzeniu argumentów, które nie są istotne z punktu widzenia prawa kanonicznego. Po analizie problemu małżeńskiego przez adwokata, okazuje się, że w życiu małżeńskim strony znajdują się problemy, które można zakwalifikować, jako tytuł prawny. Jednak często jest już to druga instancja w postępowaniu apelacyjnym, w związku z tym zmiana całokształtu problematyki małżeńskiej może być z punktu widzenia trybunału mało wiarygodna. Niezbędnym jest praktyczne wyjaśnienie znaczenia przesłanki prawnej i dopasowanie jej do problematyki małżeńskiej. Często strona wnioskująca, bardzo ogólnie bez głębszego zrozumienia sensu dowodowego, przytacza w skardze o stwierdzenie nieważności tytuły prawne, które się wzajemnie wykluczają, niekiedy w głębszej analizie już po rozpoczęciu procesu okazuje się, że tytuł prawny jest zaprzeczeniem wcześniejszym twierdzeniom strony wnioskującej. Konsekwencja błędnego zrozumienia tytułu prawnego jest wystarczająca do poparcia przymusu adwokackiego, ponieważ strona wnioskująca o proces mając błędne przekonanie prawne o przyczynach nieważności, koncertuje się na problematyce nie istotnej z punktu widzenia prawa. 
Trybunały powinny posiadać stałych adwokatów – patronów sądowych, ale jest to  propozycja a nie nakaz prawny. Z listy adwokatów, zaakceptowanej przez biskupa diecezjalnego, każda zainteresowana strona ma możliwość wybrać tego adwokata, który w jej przeświadczeniu najlepiej będzie bronił jej interesu. Żadne racje faktyczne i prawne nie są wystarczającym argumentem za uniemożliwieniem adwokatowi udziału w procesie kanonicznym³³.

W praktyce strona wnioskująca o proces, w sprawie stwierdzenia nieważności małżeństwa, rzadko, kiedy pyta lub nie zdaje sobie sprawę, że może skorzystać z pomocy adwokata. Przymus adwokaci, zagwarantowałby udział w procesie adwokata, którego strona wybiera z listy sądowej lub listy adwokatów zrzeszonych w korpusie adwokatów kościelnych. Asystujący adwokat wyeliminuje błędy dotyczące błędnego rozeznania strony procesowej w kwestii proceduralnej.

3. Przymus adwokacki 

Przymus adwokacki zgodnie z przepisami nie obowiązuje, jednak jest zalecenie prawodawcy, aby adwokaci uczestniczyli w sprawach o nieważność małżeństwa³⁴. Zgodnie z przepisami prawa kanonicznego urząd obrońcy stałego powianiem być ukonstytuowany ( o ile to możliwe) przy każdym trybunale kościelnym³⁵. Jednym z głównych obowiązków adwokata, jest realizowanie działań zgodnie ze służbą prawdzie mając na uwadze poszanowanie powagi sakramentu małżeństwa³⁶.

Adwokat jest dla strony procesowej zabezpieczeniem, wobec właściwego przedstawienia stanu faktycznego i realizacji założeń proceduralnych. Adwokat posiadający odpowiednią wiedzę kanoniczną jest emocjonalnie i psychologiczne zdystansowany do oceny faktów będących przedmiotem osądzenia. Adwokat powołany do sprawy zobowiązany jest do tego, aby wykazać się aktywnością i kompetencją przy realizacji zlecenia, poprzez prezentację odpowiedniego materiału dowodowego, jak również poprawnością działań wynikających z określonych etapów postępowania, przewidzianych przez prawo kanoniczne. Profesjonalnie przeprowadzona faza dowodzenia, ma przedstawić analizę faktów, które pomogą sędziemu uzyskać pewność moralną. Dowodzenie w procesie polega na szczegółowym analizowaniu i badaniu konkretnych zjawisk i towarzyszących mu okoliczności w celu potwierdzenia lub wykluczenia faktu procesowego. Przeprowadzenie dowodu jest zatem niewątpliwie skrupulatnym etapem każdego procesu, wymagającym zaangażowania intelektu i praktyki procesowej, ponieważ bez odpowiedniej wiedzy nie wyselekcjonujemy odpowiednich sytuacji ze stanu faktycznego niezbędnych do udowodnienia lub zaprzeczenia hipotezy w litis contestation. Obecność adwokata w etapie dowodzenia stanowi zabezpieczenie wobec prezentowanego środka dowodowego, jako kompletnego, wiarygodnego i rzetelnego. W konsekwencji swojego działania adwokat zapewnia wiarygodność przytaczanego środka dowodowego, który, jak się domniemywa został przez adwokata poddany wnikliwej i szczegółowej kontroli pod kątem zasadności. Adwokat może być obecny podczas przesłuchania stron, świadków, biegłych, dodatkowo może przejrzeć akta i zapoznać się z materiałem dowodowym przedstawionym przez strony³⁷. Po zamknięciu postępowania dowodowego, sędzia wyznacza odpowiedni okres czasu na przedstawienie obron i uwag³⁸.

Celem obrony, nie jest wyłącznie polemika na temat zasadności przytaczanych argumentów, czy też dywagacja na temat dowodów złożonych przez stronę przeciwną. Istotną treścią głosów obrończych jest w każdym przypadku wydobycie z przeprowadzonych własnych środków dowodowych, tych wszystkich aspektów, które bezpośrednio lub pośrednio potwierdzają wiarygodność wprowadzanej przez stronę tezy procesowej. Adwokat ma przede wszystkim zwrócić uwagę na te kwestie i opinie prawne, które skłonią sędziego jak i pomogą mu dojść do pewności moralnej niezbędnej do wydania sprawiedliwego wyroku. Adwokat w przedstawionych uwagach obrończych pozwala sędziemu rozpatrzyć wnioski za twierdzeniem, by rozpatrując argumenty za i przeciw uzyskał pewność moralną wyrażając swą pozytywną opinie. Umiejętność posługiwania się prawem, stosowanie jego przepisów w obronie wyraża się poprzez stosowanie tych norm prawnych, które przekonają sędziego, co do zasadności reprezentowanego stanowiska. Udział adwokata powoduje rozwój procesu. W swych uwagach adwokat odwołuje się nie tylko do norm prawnych, ale i do innych źródeł takich jak komentarze, orzecznictwo Roty Rzymskiej, uchwały synodów, soborów. Udział adwokata staje się podstawą wzbudzania dyskusji nie tylko o aspektach teoretycznych, ale też opartych na wiedzy i praktycznym doświadczeniu.

Udział adwokatów kościelnych w sprawach w Polsce wymaga odpowiedniego opracowania systemu ich przygotowania i oceny. Adwokat, który posiadał określone umiejętności intelektualne, jak i osobowościowe – nie może poprzestać w pracy nad ich rozwijaniem i nieustannym pogłębianiem³⁹.

Problem studiów właściwie nie istnieje, ponieważ mamy wydziały prawa kanonicznego, których absolwenci powinni pracować, m.in. jako adwokaci. Pozostaje jedynie problem opracowania odpowiedniej oceny kandydatów. Proponuję powołanie rady ds. sprawozdań z działalności adwokatów przy Korpusie Adwokatów Kościelnych. Pomoc prawna udzielana przez adwokata, może występować w formie właściwej jedynie przy uwzględnieniu posiadanych przez niego kwalifikacji. Poza kwalifikacjami adwokat powinien przedstawiać coroczne sprawozdanie ze swojej działalności prawniczej jak i naukowej. Taki obowiązek przede wszystkim, zapewni profesjonalizację zawodu adwokata kościelnego.

Zakończenie

Poprzez artykuł, chciałbym zwrócić uwagę na potrzebę gwarancji uczestnictwa adwokata w celu zabezpieczenia interesu prawnego osób, wnioskujących o nieważność małżeństwa. Uczestnictwo adwokata w sprawie jest dla strony wnioskującej, wyobrażeniem o dokonaniu niezbędnych czynności, wobec dostępnych możliwości dowodzenia nieważności. Z kolei, kiedy strona występuje samodzielnie i przegra sprawę, (nie uzyska tego o co występuje i prosi) to jest przekonana,  że występowała z nierównej pozycji – skład osobowy Trybunału, to specjaliści z zakresu prawa kanonicznego. Trzeba zwrócić uwagę, że strona wnioskująca o proces nie zdaje sobie sprawy, jak ważne jest znaczenie i zrozumienie argumentów, które mogą być użyte w sądzie. Dodatkowo bardzo ważny dla Trybunału jest właściwy kontekst przedstawianego problemu. Problematyka małżeńska przedstawiana przez stronę, jako roszczenie o nieważność małżeństwa, musi być istotna z punktu widzenia prawa kanonicznego. Nadto udział adwokata kościelnego w procesie o nieważność małżeństwa czyni go bardziej wszechstronnym i wnikliwym, wykorzystując różne środki dowodowe, o których często strony nie mają wiedzy.

If in the process of annulment of marriage coercion should be introduced for lawyers?

Streszczenie: The purpose of the introduction of process control in the form of the compulsory participation of the lawyer in the process of nullity of marriage, there is a need to ensure constant process assists Parties. Lawyer is in the process of nullity of marriage, would contribute to minimise the procedural errors that inadvertently carry out website, without knowing the evidence, specific indications. The party requesting the Church process should understand the importance of quoted arguments that determine the command on the basis of the issues relate to the title. Most people embarking on the process of the Church, progresses in the same manner as in a civil divorce, trying at any price, decide to blame the other party. 

The purpose of the publication is to present the activities of bar associations that contribute to guarantee the correctness of the actions before the Court of Justice in the process Church. Addressed was the question of the creation of the General Affairs Council. the lawyers ’ statements, which the Council the activities of lawyers, occurring in the process of annulment of marriage.