Wyszczególnione przyczyny powodujące nieważność małżeństwa kościelnego
Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest procedowany na zasadach określonych przez prawo kanonicznego – kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku.
Zespół norm prawnych zawartych w kodeksie, określa m.in. przyczyny stwierdzające nieważność zawartego małżeństwa według norm utworzonych przez Kościół katolicki.
Prawodawca kodeksowy określił podstawy, które po przeprowadzeniu postępowania skutkują nieważnością zawieranego małżeństwa. Podstawy zostały określone jako przeszkody zrywające.Aktualny Kodeks Prawa Kanonicznego w kanonach 1083 – 1094 opisuje 12 przeszkód zrywających: przeszkodę̨ wieku, impotencji, trwającego węzła małżeńskiego, rożnej religii, przyjętych święceń́ kapłańskich, złożonego ślubu publicznego w instytucie zakonnym, uprowadzenia, pokrewieństwa, powinowactwa, przyzwoitości publicznej i pokrewieństwa prawnego.
Kolejną przyczyną nieważności są wady zgody małżeńskiej. Wady zgody małżeńskiej dotyczą niemożności wyrażania ważnej zgody małżeńskiej: Określone zostały przez prawodawcę w kanony 1095-1107.
- brak minimum małżeńskiego poznania,
- pozbawienie używania rozumu,
- poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich,
- niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej,
- podstęp przy zawieraniu małżeństwa (umyślne wprowadzenie w błąd),
- symulacja,
- wykluczenie któregoś z istotnych przymiotów lub elementów małżeństwa (jedność, nierozerwalność, zrodzenie i wychowanie potomstwa),
- zawieranie małżeństwa pod warunkiem,
- przymus i bojaźń.
Przyczyną nieważności małżeństwa mogą być braki dotyczące formy kanonicznej, a więc sposobu zawierania małżeństwa. Dotyczy w szczególności kapłana asystującego przy zawieraniu małżeństwa (posiadanie przez niego odpowiedniego upoważnienia), oraz zobowiązanie do zawierania małżeństwa przez katolików według formy kanonicznej.
Związek małżeński kościelny określa prawa i obowiązki wobec obu stron, które są stałe i niezmienne, a które w swojej celowości dotyczą budowania dobra wspólnego. W momencie, kiedy strona swoim postępowaniem deformuje obowiązki małżeńskie i konsekwentnie doprowadza do działania na szkodę drugiej strony – możemy podejrzewać występowanie problematyki związanej z określonymi zaburzeniami emocjonalnymi.
Nupturienci dobrowolnie zobowiązują się do wykonywania obowiązków małżeńskich, poprzez pozytywną deklarację w trakcie zawierania małżeństwa. Domniemywa się, że każda ze stron posiada określoną zdolność emocjonalną do realizowania pozytywnej emocjonalności, między sobą. Strony poprzez swoje postępowanie zobowiązane są do współpracy, dialogu i budowania kompromisu, aby ich współdziałanie można byłoby określić, jako budowa pozytywnej relacji osobowej.
Postępowanie stron w życiu małżeńskim, to tzw. życiowy egzamin w zakresie posiadania określonych predyspozycji i psychicznych zdolności w kwestii tworzenia autentycznej relacji emocjonalnej nakierowanej na dobro osobowe. W powyższych zobowiązań można określić definicję małżeństwa jako zobowiązania na całe wspólne życie. Jedność i nierozerwalność wspólnoty małżeńskiej to jest kolejny obowiązek niezbędny do tego, aby małżeństwo trwało w sposób niezakłócony. W związku z tym do niezbędnej realizacji wartości życia małżeńskiego, konieczna jest zdolność psychiczna, która ukierunkuje strony w zakresie wykazania się potrzebą wobec budowania wspólnego porozumienia.